African Swine Fever आफ्रिकन स्वाईन फिव्हर (ASF) चे धोके, फैलावाचे मार्ग, लक्षणे, उपाय योजना
आफ्रिकन स्वाईन फिव्हर (ASF) हा डुकरांमध्ये आढळणारा एक अत्यंत गंभीर आणि प्राणघातक विषाणूजन्य रोग आहे. या रोगामुळे डुकरांचा मृत्यू दर 90 ते 100% पर्यंत असतो. हा रोग Asfivirus नावाच्या विषाणूमुळे होतो. तो केवळ डुकरांमध्येच होतो आणि माणसांमध्ये पसरत नाही, पण डुकरांच्या पालनासाठी हा रोग अत्यंत घातक आहे.
१. African Swine Fever चे धोके:
ASF एकदा फार्ममध्ये पसरल्यास संपूर्ण फार्ममधील डुकरे काही दिवसांत मरतात. त्यामुळे शेतकऱ्यांचे प्रचंड आर्थिक नुकसान होते. भारतात आणि महाराष्ट्रात अनेक भागांमध्ये ASF चा प्रादुर्भाव झालेला आहे. ASF चे धोके पुढीलप्रमाणे आहेत:
– उच्च मृत्यू दर: रोग लागल्यावर डुकरांच्या शरीरात अतिशय तीव्र प्रतिक्रिया निर्माण होते आणि बहुतेक डुकरांचा मृत्यू 7-10 दिवसांत होतो.
– लसीचा अभाव: सध्या ASF साठी कोणतीही लस किंवा प्रभावी औषध उपलब्ध नाही.
– अचानक प्रसार: एक डुक्कर संक्रमित झाला, की काही तासांत संपूर्ण फार्ममध्ये संसर्ग होतो.
– व्यवसायावर परिणाम: डुक्कर पालन करणाऱ्या शेतकऱ्यांना उत्पादन थांबवावे लागते.
– संचारबंदी व विक्रीवर बंदी: रोग आढळल्यास त्या भागात डुकरांची वाहतूक व विक्री बंद केली जाते.
२. African Swine Fever कशामुळे होतो ? ( फैलावाचे मार्ग ) : ASF हा विषाणू विविध मार्गांनी पसरतो:
1. संक्रमित डुकरांच्या लाळ, रक्त, मूत्र, विष्ठा यांच्या संपर्कातून.
2. डुकरांचे संक्रमित मांस किंवा अन्न खाल्ल्यामुळे.
3. बाहेरील फार्म किंवा बाजारातून आणलेले डुकरांमुळे.
4. वाहने, उपकरणे, शेतकरी किंवा फार्म कामगारांद्वारे विषाणू फार्ममध्ये येतो.
5. वन्य डुकरांचा संपर्क.
6. टिक्स (Ticks) सारख्या परजीवी द्वारेही विषाणू पसरतो.
३. African Swine Fever ची लक्षणे:
ASF झालेल्या डुकरांमध्ये खालील लक्षणे दिसतात:
– ताप (104°F पेक्षा जास्त)
– भूक मंदावणे व खाणे बंद होणे
– त्वचेवर काळसर किंवा जांभळसर डाग
– पाय सुजणे
– चाळेतील डुकरांचा अचानक मृत्यू
– गर्भवती डुकरांमध्ये गर्भपात
४. African Swine Fever साठी उपाय योजना:
क. प्रतिबंधात्मक उपाय (Prevention):
1. बायो-सिक्युरिटी पाळणे:
– फार्ममध्ये बाहेरच्या व्यक्तींचा प्रवेश बंद करणे.
– वेगळे कपडे व चप्पल वापरणे.
– फार्ममध्ये येणारी वाहने निर्जंतुक करणे.
– अन्न, पाणी स्वच्छ व सुरक्षित ठेवणे.
2. फार्म व्यवस्थापन:
– आजारी डुकरांना इतरांपासून वेगळे ठेवणे.
– नियमित साफसफाई व कीटकनाशक फवारणी.
– बाहेरील फार्ममधून डुक्कर खरेदी करताना काळजी घेणे.
3. वन्य डुकरांपासून संरक्षण:
– जंगलाशेजारील फार्म बंदिस्त करणे.
– जाळीचा वापर करणे.
ख. रोग आढळल्यावरची उपाययोजना (Control Measures):
1. रिपोर्टिंग:
आजारी किंवा अचानक मरत असलेल्या डुकरांची माहिती लगेच पशुवैद्यकीय अधिकाऱ्यांना द्या.
2. निर्जंतुकरण व बंदी:
बाधित भाग निर्जंतुक करून तात्पुरती वाहतूक बंदी.
3. डुकरांचे विलगीकरण किंवा काढून टाकणे:
संसर्ग रोखण्यासाठी संक्रमित डुकरांचे नियंत्रणबद्ध कुलिंग (culling) केले जाते.
4. शेतकऱ्यांना नुकसानभरपाई:
सरकारमार्फत नुकसानभरपाई देण्याची तरतूद काही राज्यांत आहे.
५. शासनाची उपाय योजना:
– ASF नियंत्रणासाठी राष्ट्रीय कृती आराखडा (National Action Plan).
– Rapid Response Teams (RRT) ची निर्मिती.
– हद्दी जाहीर करणे:
संक्रमित क्षेत्र, निगराणी क्षेत्र, बफर झोन इत्यादी निश्चित करून नियोजन.
– डुकरांचे चलन व विक्रीवर तात्पुरती बंदी.
– शासकीय तपासणी व लॅब चाचण्या.
६. जनजागृती (Public Awareness):
ASF वर नियंत्रण ठेवण्यासाठी जनजागृती ही सर्वात महत्त्वाची गोष्ट आहे.
शेतकऱ्यांसाठी जनजागृती उपक्रम:
– ASF काय आहे, याची माहिती देणे.
– लक्षणे ओळखायला शिकवणे.
– बायो-सिक्युरिटीचे महत्त्व समजावणे.
– शासनाकडून होणाऱ्या उपाय योजनांची माहिती.
– तपासणी, अहवाल देणे आणि नुकसानभरपाई याबाबत जागरूकता.
जनजागृतीचे माध्यम:
– गावपातळीवर ग्रामसभा/शिबिरे
– पोस्टर, फलक, माहिती पत्रक
– मोबाईलवर संदेश, व्हॉट्सॲप ग्रुप्स
– पशुवैद्यकीय अधिकारी व NGOs द्वारे मार्गदर्शन
African Swine Fever हा डुकरांच्या पालनासाठी अत्यंत गंभीर धोका आहे. त्याचा प्रसार रोखण्यासाठी लस नसल्याने फक्त बायो-सिक्युरिटी, शिस्तबद्ध व्यवस्थापन आणि जनजागृती हाच उपाय आहे. शासन, पशुवैद्यकीय अधिकारी, शेतकरी आणि स्थानिक संस्था यांचे समन्वयाने काम करणे अत्यावश्यक आहे.
You may also like
