हैदराबाद गॅझेट, सातारा गॅझेट म्हणजे काय ?
हैदराबाद गॅझेट आणि सातारा गॅझेट सविस्तर माहिती
✦ हैदराबाद गॅझेट
* कालखंड → निजामशाही काळ (१९४८ पूर्वी).
* प्रसिद्धी → निजाम सरकार.
* भाषा → मुख्यतः उर्दू (नंतर काही भाग इंग्रजीत).
* उद्देश →
* कायदे, आदेश, नियुक्त्या, जाहीरनामे प्रकाशित करणे.
* महसूल, जमीनहक्क, शिक्षण, पोलिस नियम यांची माहिती देणे.
* महत्त्व → निजामच्या अखत्यारीतील महाराष्ट्र (मराठवाडा), कर्नाटक, तेलंगणा भागासाठी अधिकृत जाहीरनामा.
गॅझेट म्हणजे काय ?
सरकारी निर्णय, आदेश, अधिसूचना, कायदे, जाहीरनामे, नियुक्त्या, जमिनीचे हक्क, महसूल, शिक्षण, पोलिस विभागाचे नियम वगैरे अधिकृत स्वरूपात प्रसिद्ध करण्यासाठी “गॅझेट” काढले जात.
हैदराबाद गॅझेटचे वैशिष्ट्य:
* उर्दू भाषेत प्रसिद्ध होत असे (नंतर काही भाग इंग्रजीत).
* निजाम सरकारने केलेल्या प्रशासकीय आदेशांचे अधिकृत प्रकाशन.
* तेव्हा महाराष्ट्र, कर्नाटक व तेलंगणाच्या मोठ्या भागावर निजामचे राज्य होते, त्यामुळे अनेक मराठवाडी लोकांचे सरकारी संदर्भ व कायदेशीर बाबी याच गॅझेटमध्ये प्रसिद्ध होत.
✦ सातारा गॅझेट
* कालखंड → इंग्रजांच्या कारकिर्दीत (१९व्या शतकात).
* प्रसिद्धी → ब्रिटिश सरकार (सातारा प्रांतासाठी).
* भाषा → इंग्रजी.
* उद्देश →
* महसूल धोरण, जमीन मोजणी, कोर्ट निकाल, कंत्राटे प्रकाशित करणे.
* शासन निर्णय, कर व सार्वजनिक सूचना जाहीर करणे.
* महत्त्व →
* ब्रिटिश काळातील अधिकृत सरकारी दस्तऐवज.
* इतिहास व संशोधनासाठी मौल्यवान प्राथमिक स्रोत.
गॅझेटची निर्मिती :
* इंग्रजी राज्याच्या काळात १९व्या शतकाच्या सुरुवातीपासून “सातारा गॅझेट” हा अधिकृत सरकारी वृत्तपत्र स्वरूपाचा दस्तऐवज प्रसिद्ध होऊ लागला.
* यात इंग्रज सरकारचे निर्णय, महसूल धोरण, कायदे, शिक्षा, जमिनीची मोजणी, कंत्राटी माहिती, सार्वजनिक जाहीरनामे, कोर्टाचे निकाल वगैरे छापले जात.
सातारा गॅझेटचे महत्त्व :
* हा ब्रिटिश काळातील *अधिकृत गॅझेट* होता.
* आज ऐतिहासिक संशोधनासाठी तो अत्यंत मौल्यवान स्रोत मानला जातो कारण त्यात सामाजिक-आर्थिक परिस्थिती, जमीन-जुमल्याचे तंटे, कर्ज, कर वगैरे बाबींचे नोंदी आढळतात.
सारांश
हैदराबाद गॅझेट → निजामशाही काळातील अधिकृत जाहीरनामा व आदेशपत्रिका (उर्दू/इंग्रजीत).
सातारा गॅझेट → इंग्रजांच्या कारकिर्दीत सातारा प्रांतातील अधिकृत गॅझेट (इंग्रजीत), ज्यात ब्रिटिश सरकारचे निर्णय व नोंदी छापल्या जात.
You may also like
